သမိုင်းကြောင်း
ရှေးဟောင်းသုတေသနဦးစီးဌာန
၁။ ၁၈၈၅ ခုနှစ်မတိုင်မီက တည်ရှိခဲ့သည့် ရွှေ့ပြောင်းနိုင်သော ယဉ်ကျေးမှု ဝတ္ထုပစ္စည်း များနှင့် မရွှေ့ပြောင်းနိုင်သော သမိုင်းဝင်ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် အဆောက်အအုံများကို ပြုပြင်ထိန်းသိမ်း ရန်နှင့် သုတေသနပြုဖော်ထုတ်ရန် ၁၉၀၂ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ ကမ္ပည်းကျောက်စာဌာနကို စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် ကမ္ပည်း ကျောက်စာဌာနကို ဝန်ထမ်းအင်အား(၉၆)ဦးဖြင့် ရှေးဟောင်းသုတေသနဌာန အဖြစ် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ပြင်ဆင်ပြောင်းလဲ ဖွဲ့စည်းပုံ အဆင့်ဆင့်ကို အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြအပ်ပါသည် –
(က) ၁၉၇၂ ခုနှစ်၊ မတ်လ (၁၆)ရက်နေ့တွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနဦးစီးဌာနကို အဆင့်(၃)ဦးစီးဌာနအဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။
(ခ) ၁၉၈၇ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနဦးစီးဌာနအား စီမံကိန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန၏ အုပ်ချုပ်မျုအောက်သို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပါသည်။
(ဂ) ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် အဆင့်(၂)ဦးစီးဌာနအဖြစ် တိုးမြှင့်ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာန၏ အုပ်ချုပ်မှု အောက်သို့ ပြန်လည်လွှဲပြောင်းခဲပါသည်။
(ဃ) ၁၉၉၅ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် ဝန်ထမ်းအင်အားကို တိုးမြှင့်ခဲ့ပါသည်။
(င) ၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် အဆင့်(၁)ဦးစီးဌာနအဖြစ် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။
(စ) ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ဝန်ထမ်းအင်အားတိုးမြှင့် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။
ယဉ်ကျေးမှုဗိမာန်ဦးစီးဌာန
၂။ ၁၉၅၂ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ(၁)ရက်နေ့တွင် ပြည်ထောင်စုယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာနက ရန်ကုန်မြူနီ စပယ်အဖွဲ့မှ ဘားနက်ပိဋကတ်တိုက်ကို လွှဲပြောင်းလက်ခံခဲ့ပြီး နိုင်ငံတော် စာကြည့်တိုက်ဟု အမည်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပါသည်။ နိုင်ငံတော်စာကြည့်တိုက်၊ ပြတိုက်နှင့် အမျိုးသား ပန်းချီခန်းမဆောင် တို့ကို အုပ်ချုပ်နိုင်ရေးအတွက် ၁၉၅၄ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ (၁)ရက်နေ့တွင် ယဉ်ကျေးမှုဗိမာန် ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။ ပြင်ဆင်ပြောင်းလဲ ဖွဲ့စည်းပုံ အဆင့်ဆင့်ကို အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြ အပ်ပါ သည် –
(က) ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာန၏ လုပ်ငန်းအဝဝကို ပံ့ပိုး ကူညီရန် ယဉ်ကျေးမှုကောင်စီကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။
(ခ) ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် ယဉ်ကျေးမှုကောင်စီဖျက်သိမ်းခဲ့၍ ယဉ်ကျေးမှုကောင်စီ၏ အစီ အစဉ်ဖြင့် ဖွင့်လှစ်ထားသော ပြတိုက်နှင့်စာကြည့်တိုက်များ ယဉ်ကျေးမှုဗိမာန်၏ စီမံခန့်ခွဲမှုအောက်သို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပါသည်။
(ဂ) ၁၉၆၆ ခုနှစ်တွင် တောင်တွင်းကြီး ယဉ်ကျေးမှုပြတိုက်ကို လက်ခံရရှိခဲ့ပါသည်။
(ဃ) ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် ကာယကံရှင်များက နိုင်ငံတော်အစိုးရသို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့၍ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း နေအိမ်ပြတိုက်(နတ်မောက်)ကို ပြတိုက်အဖြစ် ထိန်းသိမ်း ပြသ ခဲ့ပါသည်။
(င) ၁၉၇၂ ခုနှစ်၊ မတ်လ(၁၆)ရက်နေ့တွင် ယဉ်ကျေးမှုဗိမာန်ဦးစီးဌာနအမည်ဖြင့် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အောက်တိုဘာလ(၁)ရက်နေ့တွင် ကချင်ပြည်နယ်၊ ကယား ပြည်နယ်၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ် ယဉ်ကျေးမှုဌာနများနှင့် ချင်းဝိသေသ တိုင်းအောက်ရှိ ချင်းပြည်နယ်ယဉ်ကျေးမှုဌာနများသည် ယဉ်ကျေးမှုဗိမာန်ဦးစီး ဌာန လက်အောက်သို့ရောက်ရှိခဲ့ပါသည်။
(စ) ၁၉၉၀ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ (၁၉)ရက်နေ့တွင် ဝန်ထမ်း အင်အား တိုးချဲ့ ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။
(ဆ) ၁၉၉၆ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ(၂)ရက်နေ့တွင် အဆင့်(၁)ဦးစီးဌာနအဖြစ် ပြင်ဆင် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါ သည်။
၃။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ ဇွန်လတွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနဦးစီးဌာန နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဗိမာန် ဦးစီးဌာန(၂)ခုအား ပေါင်း၍ ရှေးဟောင်းသုတေသန၊ အမျိုးသားပြတိုက်နှင့် စာကြည့်တိုက်ဦးစီးဌာန အဖြစ် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်း ခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ(၁)ရက်နေ့မှစ၍ အမျိုးသား စာကြည့်တိုက် (နေပြည်တော်)နှင့် (ရန်ကုန်)တို့အား သမိုင်းသုတေသနဦးစီးဌာန လက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသား ပြတိုက်ဦးစီးဌာန အဖြစ် ပြင်ဆင် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။
၄။ မြန်မာနိုင်ငံသားတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ၊ အမျိုးသားရေးဆိုင်ရာ အသိဉာဏ် ပညာများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာပစ္စည်းများ၊ အဆောက်အဦများ၊ ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဆိုင်ရာ နေရာများကို ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် အဓိကဗဟိုဌာနတစ်ခု ဖြစ်စေရန်။
ရည်ရွယ်ချက်
၁။ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များကို ရှာဖွေရန်နှင့် စုဆောင်းရန်။
၂။ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် လုပ်ငန်း စဉ်များဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာစေရန်။
၃။ ရှေးမြို့ဟောင်းများနှင့် သမိုင်းဆိုင်ရာနေရာများကို စူးစမ်းရှာဖွေရန်နှင့် ဖော်ထုတ် ရန်။
၄။ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် နှင့် ဆိုင်သော သမိုင်းဝင်အဆောက်အဦများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပစ္စည်းများကို ကာကွယ်ရန်နှင့် ထိန်းသိမ်းရန်။
၅။ ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့်ဆိုင်သော ပြတိုက်များ၊ ယဉ်ကျေးမှုပြတိုက်များနှင့် စာကြည့်တိုက်များ တည်ထောင်ရန်။
၆။ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုများကို ဖြန့်ဝေရန်နှင့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ပတ်သက်သော လိုအပ်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို ပြည်သူလူထုအား ဖြန့်ဝေပေးရန်။
လုပ်ငန်းတာဝန်များ
၁။ စူးစမ်းရှာဖွေခြင်း၊ တူးဖော်ခြင်းများပြုလုပ်၍ ရှေးမြို့ဟောင်းများနှင့် သမိုင်းဝင် နေရာများကို ဖော်ထုတ်ရန်။
၂။ ရှေးဟောင်းစေတီ၊ ပုထိုး၊ ဂူဘုရားစသည့် အဆောက်အအုံများကို ထိန်းသိမ်းရန်။
၃။ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာများကို ထိန်းသိမ်းရန်နှင့် မြှင့်တင်ရန်။
၄။ ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ ပြတိုက်များ တည်ထောင်ရန်။
၅။ ရှေးဟောင်းကျောက်စာများ၊ ရှေးဟောင်းနံရံ ပန်းချီများနှင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေပြီးသော စာအုပ်များကို ထိန်းသိမ်းရန်။
၆။ တိုင်းဒေသကြီးများနှင့် ပြည်နယ်များတွင် အမျိုးသား ပြတိုက်နှင့် ယဉ်ကျေးမှု ပြတိုက်များ တည်ထောင် ရန်နှင့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အမွေအနှစ်ပစ္စည်း များကို ခင်းကျင်းပြသခြင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်းများ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ရှာဖွေစုဆောင်းရန်။
၇။ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ်များတွင် စာကြည့်တိုက် များတည်ထောင်ရန် ရှားပါး လက်ရေးမူများ၊ ရှေးဟောင်းကျမ်းများ၊ ရှေးဟောင်းစာပေများကို စုဆောင်းရန်။
၈။ စုဆောင်းထားသော ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ၏ သမိုင်းကြောင်းကို စူးစမ်းရှာဖွေရန် နှင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးသိရှိနိုင်ရန် အတွက် ဆောင်ရွက်ရန်။
၉။ ယဉ်ကျေးမှုပြတိုက်နှင့် စာကြည့်တိုက်များ ဖွင့်လှစ်ခြင်းအားဖြင့် ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွားများမှ တစ်ဆင့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုကို တစ်ကမ္ဘာလုံး သိရှိနိုင်ရန်။
ဖွဲ့စည်းမှု
ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာနကို အောက်ပါအတိုင်း ဖွဲ့စည်းထားရှိ ပါသည်-
၁။ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်ရုံး (နေပြည်တော်)
(က) စီမံ/ဘဏ္ဍာဌာနခွဲ
(ခ) ပြုပြင်ထိန်းသိမ်း/စစ်ဆေးမှတ်တမ်းနှင့် ဓာတုဗေဒဌာနခွဲ
(ဂ) တူးဖော်/ရှေးပစ္စည်း/ကမ္ပည်းကျောက်စာဌာနခွဲ
(ဃ) အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေး / ဘာသာပြန်နှင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ရေး ဌာနခွဲ
၂။ အမျိုးသားပြတိုက် (ရန်ကုန်)
၃။ အမျိုးသားပြတိုက်(နေပြည်တော်)
၄။ ပုဂံဌာနခွဲ
၅။ ရှေးဟောင်းသုတေသနနည်းပညာသင်တန်းကျောင်း(ပြည်)
၆။ ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီးဌာနခွဲများ
(က) ကချင်ပြည်နယ်
မြစ်ကြီးနားဌာနခွဲ
(ခ) ကယားပြည်နယ်
လွိုင်ကော်ဌာနခွဲ
(ဂ) ကရင်ပြည်နယ်
ဘားအံဌာနခွဲ
(ဃ) ချင်းပြည်နယ်
ဟားခါးဌာနခွဲ
(င) စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး
(၁) စစ်ကိုင်းဌာနခွဲ
(၂) ရွှေဘို/ဟန်လင်းဌာနစု
(စ) တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး
ထား၀ယ်ဌာနစု
(ဆ) ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး
(၁) ပဲခူးဌာနခွဲ
(၂) ပြည်ဌာနစု
(ဇ) မကွေးတိုင်းဒေသကြီး
(၁) မကွေးဌာနခွဲ
(၂) ဗိဿနိုးဌာနစု
(ဈ) မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး
(၁) မန္တလေးဌာနခွဲ
(၂) တကောင်းဌာနခွဲ
(ည) မွန်ပြည်နယ်
မော်လမြိုင်ဌာနခွဲ
(ဋ) ရခိုင်ပြည်နယ်
(၁) စစ်တွေဌာနခွဲ
(၂) မြောက်ဦးဌာနစု
(ဌ) ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး
ရန်ကုန်ဌာနခွဲ
(ဍ) ရှမ်းပြည်နယ်
(၁) တောင်ကြီးဌာနခွဲ
(၂) ကျိုင်းတုံဌာနစု
(၃) လားရှိုးဌာနစု
(ဎ) ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး
ပုသိမ်ဌာနခွဲ